Ψυχολογική Βία: Ένας αόρατος και επικίνδυνος... σύντροφος


Πριν ένα μήνα περίπου η 30χρονη Ολυμπία Μαρίνη άφηνε την τελευταία της πνοή μέσα σε ένα άθλιο κοντέινερ στον Ασπρόπυργο.
Αυτή ήταν και η τελευταία φορά που ο 40χρονος σύντροφός της την ξυλοκόπησε άγρια. Ο ίδιος συνελήφθη και τα δυο τους παιδιά τα ανέλαβαν οι κοινωνικοί λειτουργοί και οι παιδοψυχολόγοι.
Κι όμως η δολοφονία της Ολυμπίας δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Η συμβίωση με τον σύντροφο και τελικά θύτη της είχε όλα τα κλασικά σημάδια για το τι θα επακολουθούσε. Η νεαρή γυναίκα και τα παιδιά της βίωναν ένα διαρκές κλίμα φόβου και τρομοκρατίας. Η ψυχολογική τρομοκρατία κάποιες φορές ήταν περισσότερο ανυπόφορη και από την ίδια την σωματική κακοποίηση…

Ο επικίνδυνος... σύντροφος

Η επιθετική συμπεριφορά εκφράζεται και με άλλες μορφές βίας που είτε συνυπάρχουν με την σωματική είτε εκδηλώνονται αυτόνομα και τα αποτελέσματά τους είναι το ίδιο επαχθή και επιζήμια για την ψυχική και σωματική υγεία του θύματος. Πέρα λοιπόν από την σωματική και σεξουαλική βία οι άλλες μορφές βίας που ενδεχομένως εκδηλώνονται μέσα σε μια σχέση είναι:
  • Η ψυχολογική
  • Η συναισθηματική
  • Η οικονομική
  • Η λεκτική, κ.ά.
Η ψυχολογική βία σε πολλές περιπτώσεις δημιουργεί το έδαφος για την εκδήλωση σωματικής ή σεξουαλικής βίας, ενώ στην πλειονότητα των περιπτώσεων συνυπάρχει με την σωματική κακοποίηση, ενώ μέσα στο υπόβαθρο της ψυχολογική βίας εμπεριέχονται και οι μορφές της συναισθηματικής, της λεκτικής και της οικονομικής βίας. Ψυχολογική βία έχουμε αν ισχύουν οι παρακάτω συμπεριφορές κυρίως σε μόνιμη και διαρκή βάση:
  • απειλές και δημιουργία φοβικού κλίματος για άσκηση σωματικής βίας
  • υποτιμητική συμπεριφορά προς το θύμα
  • συνεχής κριτική και ταπεινωτικές εκφράσεις (προσωπικότητας, οικογένειας, φίλων, παρελθόντος, σώματος, ντυσίματος, ερωτικής επιθυμίας ή συμπεριφοράς κ.λπ.)
  • απειλή για φυγή με τα παιδιά («θα πάρω τα παιδιά και θα φύγω…»)
  • ψέματα
  • σιωπή
  • αδιαφορία
  • απομόνωση από φίλους και συγγενείς
  • επέμβαση στην προσωπική σφαίρα (άνοιγμα αλληλογραφίας, ημερολογίων, έλεγχος τηλεφωνημάτων, τηλεφωνήματα «ελέγχου», αιφνιδιαστικές εμφανίσεις κ.λπ.)
  • έλεγχος εσόδων κα περιουσιακών στοιχείων
  • φωνές, εξύβριση και χυδαιότητες
  • σπάσιμο αντικειμένων, κ.λπ.
Αν και η άσκηση σωματικής βίας και σεξουαλικού εξαναγκασμού, σύμφωνα με τις έρευνες, είναι αντρικό «προνόμιο» που δυστυχώς αυξάνεται αντί να περιορίζεται, η ψυχολογική πίεση συχνά ασκείται και από γυναίκες.

Σε πρόσφατο ρεπορτάζ της Μάρθας Καϊτανίδη στην εφημερίδα «Τα Νέα» με τίτλο: «Η βία έχει και θηλυκό πρόσωπο», παρουσιάζεται έρευνα του ΤΕΙ Κρήτης σε δείγμα 1.112 δεσμευμένων ενηλίκων από 18 έως 65 ετών, όπου καταδεικνύεται ότι το 80% περίπου των γυναικών εξασκεί ψυχολογική πίεση στον σύντροφό της.
Στο γράφημα από την εφ. «Τα Νέα», βλέπουμε πως εκδηλώνεται η ψυχολογική, η οικονομική και η συναισθηματική βία, στην προκειμένη περίπτωση, από γυναίκα προς άνδρα

Σε παρόμοια έρευνα που διενήργησε το 2002 το Πανεπιστήμιο της Νοτίου Καρολίνας σε δείγμα 14.000 ενηλίκων από 18 έως 65 ετών συμπεραίνεται ότι οι μισές περίπου γυναίκες (ποσοστό 50%) υπέστησαν ψυχολογική βία ενώ το αντίστοιχο ποσοστό των ανδρών έφτασε το 78% του συνόλου. Ενώ στην πανελλαδική έρευνα που πραγματοποίησε το Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας (ΚΕΘΙ) το 2003, το 56% των γυναικών δηλώνει ότι υπέστη λεκτική ή ψυχολογική βία.
Από την έρευνα του ΚΕΘΙ με θέμα: «Ενδοοικογενειακή βία κατά των γυναικών»


Αποτελέσματα ψυχολογικής βίας

Στην σωματική κακοποίηση τα ορατά σημάδια πάνω στο σώμα του θύματος μάς προκαλούν τον ανάλογο αποτροπιασμό. Στη ψυχολογική βία τα σημάδια που προκαλούνται στην ψυχή παραμένουν αόρατα και οι συνέπειες από αυτή την μορφή κακοποίησης είναι δυσδιάκριτες από το κοινωνικό σύνολο.

Σύμφωνα με τους ειδικούς της ψυχικής υγείας οι επιπτώσεις από την ψυχολογική βία είναι ιδιαιτέρως σοβαρές και μπορούν να επιφέρουν χρόνιες και δισεπίλυτες βλάβες στο θύμα. Μερικές μόνος από τις επιπτώσεις που έχουν αναφερθεί στη διεθμή βιβλιογραφία είναι:

Βοήθεια, από πού;

Το σημαντικότερο πρόβλημα για τους φορείς αντιμετώπισης και πρόληψης της ενδοοικογενειακής βίας είναι η σιωπή. Ο φόβος του διασυρμού, η αναποτελεσματικότητα των κατασταλτικών μηχανισμών και η νομική πολυπλοκότητα δεν διασφαλίζουν την αρωγή που χρειάζεται το κακοποιημένο άτομο. Στη χώρα μας το νομικό πλαίσιο είναι απαρχαιωμένο (το περιβόητο νομοσχέδιο που ειδική επιτροπή επεξεργαζόταν από το 2000 και κατετέθη πέρυσι το Νοέμβριο, απεσύρθη τελικά μετά από τις έντονες αντιδράσεις κοινωνικών φορέων για να μελετηθεί εκ νέου, επειδή δεν κάλυπτε μια σειρά βασικών μορφών βίας, όπως και αυτή της ψυχολογικής βίας). Η μόνη διέξοδος είναι εθελοντικές οργανώσεις, οι γραμμές SOS, η Γενική Γραμματεία Ισότητας και το ΚΕΘΙ, όσον αφορά στις γυναίκες. Από την πλευρά των ανδρών δεν υπάρχουν ανάλογες οργανώσεις, η ύπαρξη όμως του προβλήματος αποτυπώνεται στην αύξηση αγωγών διαζυγίου με βασική αιτία τη βία που ασκείται από την πλευρά της γυναίκας εις βάρος τους.

Η ψυχολογική βία είναι ένα μόνο κομμάτι της σκληρότητας που καθημερινά βιώνουν γυναίκες και άνδρες μέσα στη σχέση ή μέσα στο σπίτι τους. Οι «κλασικές» μορφές βίας όπως οι ξυλοδαρμοί, οι ενδοσυζυγικοί βιασμοί, οι εγκλεισμοί, κ.λπ. δυστυχώς έχουν πάρει την μορφή χιονοστιβάδας στις σύγχρονες κοινωνίες με θύματα κυρίως τις γυναίκες. Σύμφωνα μάλιστα με τις τελευταίες έρευνες πολλοί μύθοι και στερεότυπα για το ποιόν των δραστών, την κοινωνική τους θέση, το μορφωτικό τους επίπεδο, την χρήση ουσιών κ.λπ. ανατρέπονται και προκαλούν εκπλήξεις, αφού ο δράστης είναι ο γείτονας της διπλανής μας πόρτας, αν δεν είναι μέσα στο ίδιο μας το σπίτι.

Με το θέμα όμως της σωματικής κακοποίησης θα ασχοληθούμε εκτενώς σε προσεχές άρθρο μας. 

Ετικέτες